δέκατος

-η, -ο (AM δέκατος, -η, -ον)

Ι. αυτός που έχει τον αριθμό δέκα στην αρίθμηση κατά σειρά

II. το θηλ. ως ουσ. η δέκατη και η δεκάτη (AM δεκάτη)

1. η δέκατη μέρα τού μήνα

2. το ένα δέκατο ποσότητας προϊόντων ή άλλων αγαθών

3. προσφορά τού ενός δεκάτου τής παραγωγής ως θυσία σε θεό

4. η υποχρεωτική προσφορά τού ενός δεκάτου τής παραγωγής ή εισοδημάτων στο κράτος, σε άρχοντα, ιδιοκτήτη κ.λπ.

αρχ.

1. τελωνειακός δεσμός επί τών εμπορευμάτων τών πλοίων

2. εορτή κατά τη δέκατη μέρα από τη γέννηση παιδιού, κατά την οποία τού έδιναν και τ' όνομα του

3. φρ. «τήν δεκάτην θύειν» ή «δεκάτην ὑπέρ τινος ἑστιᾱσαι» — η παράθεση γεύματος κατά τη δέκατη μέρα από τη γέννηση

III. το ουδ. ως ουσ. το δέκατο (AM δέκατον)

το ένα δέκατο, το ένα από τα δέκα ίσα μέρη στα οποία έχει διαιρεθεί κάτι

νεοελλ.

τα δέκατα

ο πυρετός που ανεβάζει τον υδράργυρο τού θερμομέτρου μερικά δέκατα πάνω από την κανονική θερμοκρασία τού σώματος.

[ΕΤΥΜΟΛ. Ο τ. δέκατος ανάγεται σε ΙΕ *dekm-to-s < *dekm «δέκα» με παρέκταση σε -t- (πρβλ. λιθ. dešimtas, αρχ. σλαβ. deseto. γοτθ. taihunda)].